Coeliakie, of glutenintolerantie, is een chronische aandoening van de dunne darm. Iemand met glutenintorantie is overgevoelig voor gluten, een eiwit dat voorkomt in bepaalde graansoorten.

Telkens wanneer iemand met coeliakie gluten eet, raakt het slijmvlies van de dunne darm beschadigd. Er treden ondermeer maag- en darmklachten op. Na verloop van tijd is de darmwand zodanig beschadigd dat voedingsstoffen niet meer goed worden opgenomen en voedingstekorten kunnen ontstaan. 

Gluten komt van nature voor in de graansoorten tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut. Alle voedingsmiddelen die gemaakt worden op basis van deze graansoorten bevatten dus gluten. Denk hierbij aan brood, pasta, pizza, koekjes. Maar ook in veel andere voedingsmiddelen komen gluten voor zoals in soepen, sauzen, bouillon, bindmiddelen, bereide vleeswaren, snoepjes, bier, ijs, chips enzovoort . Daarnaast kunnen ook bijvoorbeeld medicatie, knutselmateriaal, verzorgingsproducten of tandpasta gluten bevatten.

Coeliakie is een aangeboren aandoening die zowel op kinderleeftijd als op volwassen leeftijd tot uiting kan komen. Vaak treden de eerste symptomen op wanneer een kind voeding met gluten krijgt, bijvoorbeeld een stukje brood of pap met tarwebloem. Doorgaans op de leeftijd van zes tot acht maanden. Mogelijke symptomen zijn:

• opgezette buik;
• stinkende, vettige diarree (soms ook constipatie);
• weinig eetlust;
• prikkelbaarheid, veel huilen;
• ondergewicht;
• groeiachterstand.

Bij volwassenen zijn klachten meer algemeen zoals diarree, constipatie, vermoeidheid, bloedarmoede, gewichtsverlies, humeurigheid, aften in de mond en onvruchtbaarheid. De symptomen kunnen sterk verschillen van persoon tot persoon.  Niet iedereen met coeliakie heeft overigens klachten. Ook bij deze patiënten treedt echter darmschade op, met op termijn risico op voedingstekorten.

Coeliakie kan niet genezen worden. De enige mogelijke behandeling is een strikt glutenvrij dieet, dat levenslang gevolgd moet worden. Na het stellen van de diagnose kan het een half jaar tot twee jaar duren voor de darmwand volledig hersteld is. Elk contact met gluten kan de darmwand opnieuw beschadigen.

Sommige mensen hebben geen coeliakie, maar bij het volgen van een glutenvrij dieet verdwijnen  de klachten wel.  In dergelijk geval wordt er gesproken van glutensensiviteit.

Lees meer

Lees minder

Coeliakie is een auto-immuunziekte. Het afweersysteem herkent dan gluten als een schadelijke stof waartegen antistoffen worden gemaakt. Deze antistoffen veroorzaken schade aan het darmslijmvlies.

De precieze oorzaak van coeliakie is niet gekend. Erfelijkheid speelt een belangrijke rol. Kinderen van ouders met coeliakie hebben 5 tot 10 procent meer kans om de aandoening te krijgen.

Lees meer

Lees minder

• Raadpleeg een arts wanneer je vermoedt dat jij of je kind coeliakie heeft.
• Start nooit een glutenvrij dieet voordat de diagnose van coeliakie werd gesteld.
• Je loopt risico op onnodige voedingstekorten.
• Het volgen van een glutenvrij dieet bemoeilijkt het stellen van de diagnose van coeliakie.
• Wanneer de diagnose van coeliakie gesteld werd moet een glutenvrij dieet gevolgd worden.
• Glutenvrije producten zijn herkenbaar aan het logo van de doorstreepte korenaar. Ook in de apotheek kan je glutenvrije producten verkrijgen.
• Het kan een tijdje duren voor je de basisprincipes van het dieet onder de knie hebt. Laat je begeleiden door een diëtist.
• Volg het dieet strikt. Elk contact met gluten kan de darmwand opnieuw beschadigen.

Lees meer

Lees minder

Raadpleeg een arts wanneer je vermoedt dat jij of jouw kind coeliakie heeft.

Lees meer

Lees minder

Bloedonderzoek
Het bloed wordt onderzocht op antistoffen die op coeliakie wijzen. Soms volstaat een bloedtest voor het stellen van de diagnose. Meestal wordt een positieve uitslag van de bloedtest gevolgd door een darmbiopsie.

Darmbiopsie
Tijdens een kijkonderzoek wordt er een klein stukje van het slijmvlies van de dunne darm gehaald dat vervolgens microscopisch wordt onderzocht. Op deze manier kan men nagaan in hoeverre het darmslijmvlies beschadigd is.

Lees meer

Lees minder

Algemeen

• Gluten zijn eiwitten die van nature voorkomen in de graansoorten tarwe, gerst, rogge, spelt en kamut.
• Haver, boekweit en quinoa kunnen tijdens het productie- en verpakkingsproces in aanraking komen met gluten. Deze granen worden best vermeden, tenzij de term ‘glutenvrij’ of het glutenvrij logo op de verpakking staat.
• Glutenvrije producten zijn te herkennen aan het internationale logo van de doorstreepte korenaar.
• Graanproducten zijn een belangrijke bron van voedingsvezels, ijzer, vitamine B1, foliumzuur en jodium. Haal deze voedingsstoffen uit volgende glutenvrije voeding:
• Voedingsvezels: aardappelen, bruine rijst, peulvruchten, groenten, (gedroogd) fruit, noten, zaden,… .
• Ijzer: vlees, vis, gevogelte, peulvruchten, groenten (zeewier, broccoli, veldsla, spruiten, spinazie, waterkers,…), noten, zaden, soja, tofu, eieren.
• Vitamine B1: (varkensvlees), peulvruchten, noten, zaden,… .
• Foliumzuur: vlees, zuivel, peulvruchten groenten (broccoli, spinazie, avocado,…).
• Jodium: jodium verrijkt zout, zeevis, schaal- en schelpdieren, zeewier, algen, zuivelproducten,… .
• Door beschadiging van het darmslijmvlies is de opname van calcium en vitamine D verstoord. De kans op osteoporose is daarom groter bij mensen met coeliakie.
• Eet voldoende melk- en melkproducten.
• Lichaamsbeweging en zonlicht stimuleren de aanmaak van vitamine D. Voeding bevat weinig vitamine D. Enkele voedingsbronnen zijn vette vis, eidooiers en boter.

Toegelaten en verboden voedingsmiddelen

OPMERKINGEN:

• Onderstaande lijst is slechts een algemeen overzicht en is geenszins volledig. Raadpleeg een diëtist voor meer informatie en advies.
• Controleer steeds grondig de ingrediëntenlijst op de verpakking.

Bevat gluten
De graansoorten die gluten bevatten zijn tarwe, rogge, gerst, spelt, kamut
Alle voedingsmiddelen op basis van deze granen:

• gewoon brood, beschuiten, crackers, pasta,..;
• gewone koekjes, gebak,…;
• paneermeel;
• yoghurt/platte kaas met fruit;
• yoghurtdrink;
• smeer- en smeltkazen;
• bier, advocaat, alcoholische dranken met mout;
• bereide gerechten:
• kroketten, diepvriesfrieten;
• chips (uitgezonderd bepaalde soorten zout chips);
• bereid vlees en vleeswaren (paté, salami, worst,…);
• gepaneerd vlees/vis/vleesververangers;
• kant- en klare soepen, bouillonblokjes, bouillonpoeder;
• kant- en klare pudding, desserts, roomijs.

Glutenvrij

• aardappelen, aardappelzetmeel;
• rijst, rijstwafels, rice krispies;
• groenten, peulvruchten, fruit;
• noten en zaden;
• melk, sojamelk;
• yoghurt en platte kaas zonder fruit;
• zelf bereid roomijs;
• harde kazen;
• vlees, vis, gevogelte (onbereid, ongepaneerd);
• eieren;
• boter, olie;
• glutenvrije granen en bindmiddelen: haver, boekweit, quinoa, gierst, teff, maïs, maïszetmeel, maïzena, maniok, cassave, tapioca, polenta, amaranth, soja, johannesbroodpitmeel, agar-agar, gelatinen, xanthaangom, arrowroot.
• alle dieetproducten met het glutenvrij logo (brood, crackers, koekjes, …).

Besmetting voorkomen

• Bewaar glutenvrije producten apart van glutenbevattende producten.
• Voorzie een aparte keukenkast voor glutenvrije producten.
• Bereid glutenvrije gerechten altijd voor de andere gerechten.
• Gebruik apart keukenmateriaal voor het bereiden van glutenvrije gerechten. Denk aan een aparte broodplank, bakvormen, bestek, potten, pannen enzovoort. Kleef eventueel duidelijke etiketten op het materiaal.
• Voorzie een aparte friteuse voor glutenvrije producten.
• Let op een goede hygiëne:
• Was de handen voor en na het bereiden van de maaltijd.
• Hou de keuken en keukenmateriaal schoon.
• Ververs keukenhanddoeken en schoteldoeken dagelijks.
• Voorzie apart broodbeleg voor de persoon met coeliakie (eigen botervlootje, choco, confituur,…).

Bepaalde situaties

• Breng de school/sportclub/jeugdbeweging op de hoogte van de glutenintolerantie van je kind. Bezorg eventueel tips of glutenvrije alternatieven.
• Waarschuw de ouders bij een kinderfeestje. Voorzie zelf glutenvrije alternatieven of geef glutenvrije recepten.
• Als je op vakantie gaat, controleer dan vooraf of er glutenvrij gekookt kan worden (hotel of zelf nodige producten voorzien).
• Plan een restaurantbezoek van tevoren. Vraag bij reservatie na of glutenvrije maaltijden mogelijk zijn.

Lees minder

Lees meer