Pijn in de brede zin van het woord.

Hoofdpijn.

Spierpijn.

Rugpijn.

Tandpijn.

Buikpijn.

Menstruatiepijn.

Oorpijn.

Behandeling van pijnklachten.

Lokale producten gebruikt bij spierpijn en rugpijn.

Producten gebruikt bij buikpijn.

Pijn in de brede zin van het woord

Iedereen heeft wel eens een helse pijn zoals hoofdpijn, tandpijn of pijn na een verwonding. Pijn is zonder meer een van de meest frequent voorkomende klachten in de apotheek en de huisartsenpraktijk. Pijn is een zeer complex gegeven en gaat vaak gepaard met allerlei stoornissen. Je kan pijn definiëren als “een onaangename ervaring, meestal verbonden aan een weefselbeschadiging of althans voorgebracht door stoffen die een dergelijke weefselbeschadiging veroorzaken. Bij deze weefselschade komen er namelijk ter plaatse allerlei stoffen vrij die kleine pijnzenuwlichaampjes (pijnreceptoren zullen prikkelen. De pijnzenuwlichaampjes geven dan via de zenuwen elektrische stroomstootjes (pijnprikkels) naar het ruggenmerg door. Vervolgens worden deze pijnprikkels naar de hersenen doorgegeven. Zij zullen de prikkels ontleden. Op die manier voel je pijn en bepaalde emoties, zoals bijvoorbeeld verdriet of woede, die hiermee gepaard gaan.
Deze ‘gewone pijn’ noem je in medische termen ‘nociceptieve pijn’. Dit soort pijn is meestal met gewone pijnstillers zoals paracetamol, aspirine, ibuprofen of andere onstekingsremmers te verhelpen.

Echter, niet elke pijn is zo eenvoudig te bestrijden…Soms, bijvoorbeeld na een ernstige verwonding of door bepaalde ziektes, kan het zijn dat je zenuwbanen beschadigd geraken. Heel je geleidingssysteem wordt hierdoor ontregeld. Je lichaam zal deze beschadiging trachten te compenseren door nieuwe zenuwdraadjes te vormen. Deze geven echter voortdurend kleine stroomstootjes af. Het pijncentrum in de hersenen wordt m.a.w. constant geprikkeld, waardoor je een aanhoudende scherpe en/of brandende pijn voelt. De plek die beschadigd raakte wordt nu dus super gevoelig. Een prikkel die je normaal als licht pijnlijk zou ervaren, wordt plots zeer hevig. Men spreekt dan van ‘neuropathische pijn’ of kortweg ‘neuropathie’ (zenuwpijn) genoemd. Soms kunnen de zenuwdraadjes die gevormd worden zich bundelen en als het ware zenuwknobbels vormen ter hoogte van het litteken waar de beschadiging optrad. Ook deze knobbels zenden onregelmatige stroomstoten uit. Het zenuwstelsel geraakt met andere woorden helemaal uit balans. Dit zorgt voor een constant pijngevoel.

Een derde vorm van organische pijn is de viscerale pijn. Dit is pijn ter hoogte van de buik en de buikorganen. De pijn is soms moeilijk te lokaliseren en vertoont een vaag en zeurend karakter. De pijn kan uitstralen naar gedeelten van het lichaam waar geen pijn verwacht zou worden (bijvoorbeeld schouderpijn bij prikkeling van het middenrif). Bovendien kunnen hevige koliekpijnen ontstaan bij overrekking van de darmwand bij een ernstige verstopping (obstructie) van de darm.

Nociceptieve pijn, viscerale en neuropatische pijn hebben beiden een identificeerbare organische oorzaak (zoals een wonde, een infectie of een storing in de zenuwgeleiding), in tegenstelling tot psychogene pijn waarvoor geen organische oorzaak is. Deze laatste vorm van pijn is zeer moeilijk te behandelen. Hierbij komt het er vooral op neer om de onderliggende psychologische stoornis aan te pakken.

Enkele veel voorkomende pijnklachten van naderbij bekeken.

Iedereen heeft wel eens hoofdpijn. Meestal is dit van voorbijgaande aard, maar het kan best vervelend zijn.
Er bestaan verscheidene vormen van hoofdpijn, al naargelang de plaats waar de hoofdpijn zich uit en de frequentie waarmee de klachten optreden. We zetten de voornaamste vormen even op een rijtje:

• De meest voorkomende vorm is spanningshoofdpijn. Deze vorm van hoofdpijn kenmerkt zich door een doffe of drukkende pijn ter hoogte van de schedelhuid, slapen of hals. De pijn ligt vaak als een band rond het hoofd. Dit kan te wijten zijn aan een slechte houding, gezichtsstoornissen (hieraan denken we vooral bij schoolgaande kinderen die over hoofdpijn klagen!), oververmoeidheid of psychische belasting.

• Migraine is een complexe aandoening gekenmerkt door aanvallen van ernstige hoofdpijn gedurende 4 tot 72 uren. Vaak kondigt migraine zich aan door andere klachten dan hoofdpijn, zoals gezichtsstoornissen (o.a. het zien van flitsende beelden of zigzaglijnen), of tintelingen en stijfheid ter hoogte van de lippen, het aangezicht, de vingers of de handen. Sommige patiënten voelen zich ook misselijk of hebben braakneigingen. De hoofdpijn bij migraine is eerder een kloppende pijn en komt vaak maar aan één kant van het hoofd voor, maar kan ook aan beide kanten voorkomen. De pijn situeert zich meestal vooraan of zijdelings van het hoofd. Typisch voor migraine is dat de hoofdpijn toeneemt bij inspanningen en meestal verbetert na rust in een donkere kamer. Migraine komt drie maal meer voor bij vrouwen dan bij mannen. De onderliggende oorzaak is niet altijd even duidelijk. Uitlokkende factoren zijn stress, bepaalde voedingsfactoren (o.a. chocolade, belegen kaas, cocosnoot en wijnen) externe prikkels (o.a. flikkerlichten  en snel veranderende televisiebeelden). Migraine kan ook het gevolg zijn van hormonale veranderingen, bv. rond de menstruatie of de menopauze.

• Clusterhoofdpijn wordt gekenmerkt door aanvallen van hevige bonzende of stekende eenzijdige hoofdpijn en situeert zich vaak achter het oog. Een aanval komt meestal plots opzetten en verdwijnt binnen een paar uren. Men spreekt van clusterhoofdpijn aangezien de aanvallen in groepen (clusters) optreden en kunnen variëren van twee per week tot meerdere per dag. De clusters van aanvallen kunnen enkele weken aanhouden gevolgd door tussenpozen van maanden zonder hoofdpijn. Bepaalde factoren kunnen clusterhoofdpijn uitlokken zoals alcohol, lange vliegreizen of verblijf op grote hoogte.

• Hoofdpijn door sinusitis situeert zich vooral rond de ogen en de kaken, m.a.w. daar waar zich de sinusholten bevinden. De pijn verergert bij het naar voor buigen of liggen en gaat gepaard met neusloop of neusverstopping.

Bij ernstige hoofdpijn ligt het slikken van pijnstillers voor de hand. Sommige mensen nemen zelfs een pijnstiller om te voorkomen dat de hoofdpijn terugkomt. Dagelijks gebruik van pijnstillers of migrainemiddelen kan echter geneesmiddelenafhankelijke hoofdpijn tot gevolg hebben. Hoofdpijn door geneesmiddelen wordt gekenmerkt door chronische hoofdpijnklachten, zonder vast patroon. Ook gewenning aan pijnstillers kan na het stoppen van de pijnstillers geneesmiddelenafhankelijke hoofdpijn veroorzaken. Eenzelfde soort hoofdpijn kan ook ontstaan na gebruik van veel cafeïne. Cafeïne zit niet alleen in koffie, maar ook in thee, energiedrankjes, chocolade en soms zelfs in pijnstillers. Het risico bestaat dat mensen in een vicieuze cirkel terechtkomen, met (bijna) dagelijks optredende hoofdpijn.

Nuttige tips:
Het is bij weerkerende hoofdpijn vooral belangrijk om de uitlokkende factoren na te gaan.

• Als het gaat om spanningshoofdpijn, bouw dan voldoende momenten van rust in. Doe wat aan sport en neem voldoende ontspanning.
• Heb je vooral hoofdpijn na een ganse dag bureauwerk, ga dan eens na of je bureaumateriaal op de juiste hoogte is ingesteld.
• Is er niets mis met je gezichtsvermogen?  Een ganse dag staren op een computerscherm kan eveneens hoofdpijn in de hand werken. Bedenk dat er speciale brillen bestaan die het kijken naar een scherm vergemakkelijken.
• Heb je last van migraine dan is het vooral belangrijk dat je voor jezelf nagaat welke prikkels migraine bij je uitlokken en dat je deze tracht te vermijden. Houd eventueel een dagboek bij waarin je noteert wat je zoal deed en at voordat je een aanval krijgt. Op die manier kan je beter je eigen uitlokkende prikkels inschatten.
• Heel vaak is stress een directe aanleiding tot spanningshoofdpijn of migraine. Zorg daarom voor voldoende rustpauzes en beweging. Slaap voldoende, verbruik lichte maaltijden en zorg dat je je voldoende ontspant.

SPIERPIJN

Spierpijn of spierkramp is een signaal van overbelasting van je spieren. Je lichaam trekt aan de alarmbel: er treedt een overmatige verzuring op. Er zijn m.a.w. door een overbelasting teveel afvalstoffen vrijgezet, die niet tijdig kunnen worden afgevoerd.
De spierkramp ontstaat door een sterke samentrekking van de spier. Tijdens de kramp voelt de spier hard en pijnlijk aan, maar er is geen sprake van zwelling of bloeduitstorting. Doorgaans leidt spierkramp tot een (tijdelijke) functievermindering. Spierkrampen kunnen overal voorkomen, maar treden het vaakst op ter hoogte van de kuit, voet, scheenbeenspieren en handen.
Spierpijn kan je voorkomen door een goede opwarming en afkoeling bij het sporten in te bouwen. Wanneer je toch spierpijn ondervindt, gun je lichaam dan de nodige rust. Na een tweetal dagen zijn de verzurende afvalstoffen meestal verdwenen uit het lichaam en verminderen de klachten.

Maar er kunnen ook andere factoren dan sport spierpijn of -krampen veroorzaken. We zetten ze even op een rijtje:

• Een verstoorde stofwisseling (tekort aan calcium, kalium of magnesium) kan een negatieve invloed hebben op de chemische processen die zich tijdens de inspanning in de spier voltrekken en eveneens aanleiding geven tot spierkramp. Ook overmatig alcoholgebruik kan hiertoe leiden.

• Een laag glucose(suiker)gehalte in de spier.

• Een zouttekort door zoutloos dieet.

• Vochtverlies (overvloedig zweten), wat kan leiden tot een verstoorde elektrolytenbalans.

• Vermoeidheid.

• Zwangerschap

• Bij ouderen is de spierkramp tijdens het wandelen vaak te wijten aan vernauwingen van bloedvaten door (slag)aderverkalking (“etalagebenen”).

• Medicatie. Dit is vooral het geval bij geneesmiddelen die gebruikt worden om je cholesterolgehalte te verminderen.

• Wanneer de spier door een ongeluk gekneusd geraakt, treedt er meestal een bloeduitstorting en/of een zwelling op. Er treden typische ontstekingskenmerken op: roodheid, zwelling, warmte en pijn. Het zal je dan ook niet verbazen dat je dit soort pijn best bestrijdt met een ontstekingsremmer (zie verder).

Nuttige tips:
Bij kramp is het belangrijk om de opgetreden reflex te doorbreken zodat de spiervezels weer in hun normale patroon gaan aanspannen en ontspannen. Het beste kan je dit bereiken door te proberen de verkrampte spier te rekken. Ook door massage kan je proberen de zuurstofdoorstroming weer te verbeteren.
Het kan eveneens helpen om de spieren op te warmen door warme kleding (beenwarmers), een hot pack of door even de sauna in te gaan. Als de kramp wordt veroorzaakt door hitte en uitdroging mag dit vanzelfsprekend allemaal niet.
Aangezien spierkramp soms wordt veroorzaakt door een verstoring van de elektrolyten- of zoutbalans, is het belangrijk de nodige aandacht aan de voeding te besteden en voldoende te drinken (min. 2 liter water per dag).
Tijdens het sporten zweten we veel en verliezen we bijgevolg veel zout. Om die reden kunnen bij het sporten elektrolytenrijke drankjes het verlies ervan compenseren.
Probeer een gezonde en gevarieerde voeding na te streven. Eet voldoende vers fruit en groenten. In de onderstaande tabel krijg je een idee van waar we vooral magnesium, kalium of calcium in terug vinden.

Bij een spierkneuzing kunnen volgende tips verlichting brengen:

• Rust voldoende tot de pijn verdwijnt.
• Breng gedurende enkele minuten ijs aan op de gekwetste spier om bloeduitstortingen tegen te gaan.
• Breng eventueel een ondersteunend verband aan, maar span dit niet te hard aan. Bij opzwelling van de spier kan hierdoor de bloedvaten worden ingeklemd waardoor zuurstoftekort en extra spierpijn kan ontstaan.
• Plaats het gekwetste lichaamsdeel in de mate van het mogelijke in hoogstand. Ook dit voorkomt bloeduitstorting en blauwkleuring.
• Een warmtepack kan verlichting brengen in geval van stramme en pijnlijke spieren. Pas dit pas 48 uur na de kneuzing toe, ook weer om bloeduitstortingen in te perken.

RUGPIJN

Er zijn verschillende soorten rugpijn. ‘Lage rugpijn’ komt het meeste voor. Je arts kan dit ook wel eens ‘aspecifieke rugpijn’ noemen. Het is vaak moeilijk te achterhalen wat de precieze oorzaak is van lage rugpijn. Wat we wel weten is dat deze vorm meestal ontstaat door overbelasting van bepaalde delen van je rug. Bij de meeste patiënten is er gelukkig niets ernstigs aan de hand en verdwijnen de klachten vanzelf. Soms moet je wel geduld uitoefenen: het kan tot 6 weken duren.

In bepaalde gevallen is er echter wel een duidelijke oorzaak voor je rugpijn te vinden. We sommen enkele mogelijkheden voor je op:

• Zwangerschap: Je rug kan het tijdens je zwangerschap soms zwaar te verduren krijgen. Je komt enkele kilo’s bij en door de specifieke gewichtstoename aan je buik, ga je vaak een andere houding aannemen. Hormonale veranderingen kunnen ook een rol spelen.

• Artrose van je wervelkolom. Artrose is een aandoening waarbij je gewrichten langzaam verslijten. Vooral oudere personen hebben hier last van.

• Spierproblemen.

• Een ongeval: Door een ongeval kan je je ruggenwervel op verschillende manieren beschadigen. Zo kan je een breuk of een barst aan een van je wervels oplopen.

• Een hernia: Tussen elk van je ruggenwervels bevindt zich een ‘tussenruggenwervelschijf’. Deze schijven zorgen ervoor dat je je rug soepel kan bewegen. Soms kan zo’n schijf echter gaan uitpuilen. Dan heb je een hernia. Als de uitpuiling tegen een zenuw drukt, kan dat erge pijn veroorzaken.

• Een aangeboren aandoening: Sommige patiënten worden geboren met een probleem aan hun rug. Voorbeelden zijn een afwijkende stand van de rug (zoals bij scoliose) of de ziekte van Bechterew (een blijvende ontsteking van de gewrichten in de wervelkolom).

Nuttige tips:
Je kan zelf heel wat acties ondernemen om je klachten te verlichten. Heb je last van lage rugpijn? Hou dan rekening met volgende tips:

• Blijf bewegen! Probeer je pijn te overwinnen en zet je dagelijkse activiteiten verder. Je mag hier uiteraard niet in overdrijven. Zware voorwerpen laat je beter even liggen.
• Ga niet in je bed liggen tot je rugpijn over is. Je rug zal hier alleen maar stijver door worden. Bovendien kunnen je rugspieren zo verslappen.
• Vermijd situaties waarin je langdurig dezelfde houding moet aannemen, zoals lange autoritten of een hele dag voor de computer.
• Massages kunnen deugd doen en de pijn eventjes verlichten. Let er wel mee op: een onervaren masseur laat je beter niet aan je ruggenwervel komen.
• Rugoefeningen kunnen je helpen om sneller van je klachten af te raken. Begin hier echter niet op eigen houtje aan! Probeer ook niet die oefeningen uit die een kennis van je ooit deed of die je vond op internet. Ga eerst langs bij een professionele therapeut of kinesist. Deze personen kunnen je de juiste oefeningen aanleren. Het is dan aan jou om deze oefeningen thuis zelf te herhalen.
• Verwen je zelf met een warm bad of hete douche. Een warmwaterkruik of infrarood sauna  kunnen ook verlichting brengen.

TANDPIJN

Tandpijn kan allerlei oorzaken hebben. In de eerste plaats denken we aan een gaatje in de tand (cariës). Maar die gevoeligheid kan eveneens te wijten zijn aan een slijtage van de tand, o.a. door overmatig contact met zuren.  Koolzuurhoudende frisdranken zijn hier vaak een grote boosdoener. Ook na verzorging van de gaatjes in de tand (cariës) kan de tand gevoelig blijven aan prikkels.
Soms gaat het louter om een overdreven gevoeligheid van de tanden aan zoet, zuur, warmte- en/of koudeprikkels. Dit ontstaat soms door overmatig poetsen, waardoor de beschermlaag wegvalt of de tandhals bloot komt te liggen.
Wanneer de tandpijn vooral optreedt bij het dichtbijten, kan dit te wijten zijn aan een te hoog komende vulling of aan een gestoorde plaatsing van bovenste en onderste tanden op mekaar. Anderzijds kan het zijn dat een tand een barst vertoond.
Wanneer iemand acuut hevige tandpijn heeft, kan er sprake zijn van een tandabces. Dit gaat gepaard met klassieke ontstekingsverschijnselen zoals roodheid, zwelling en soms koorts. In ernstige gevallen kunnen ook de lymfeklieren in de hoofd- en halsstreek gezwollen zijn.

Nuttige tips:
De meeste tandproblemen hebben te maken met een slechte hygiëne of voedingsgewoonte. Vandaar volgende tips:

• Eet niet te veel zoetigheden en drink niet te veel koolzuurhoudende frisdranken.
• Besteed de nodige aandacht aan het poetsen. Poets je wel goed en lang genoeg? Zorg dat je 2 tot 3 maal per dag je tanden reinigt en let erop dat je elke tand poetst! Gebruik je de juiste tandenborstel? Een elektrische ronde borstel reinigt je tanden doorgaans beter.
• Het is raadzaam om niet te poetsen onmiddellijk nadat je iets zuur hebt gegeten of gedronken (denk aan citrusvruchten of vruchtensappen). Dit werkt de slijtage in de hand door het gecombineerd effect van het zuur en het borstelen.
• Vergeet zeker ook niet te flossen na elke poetsbeurt. Op die manier verwijder je de voedingsresten die tussen je tanden blijven steken. Wie niet zo van flossen houdt, kan gebruik maken van kleine borsteltjes om tussen de tanden te kuisen. Wees voorzichtig met tandenstokers. Wanneer je deze verkeerd of overmatig gebruikt, kunnen ze schade aanrichten aan je tandvlees of tanden.
• Mondwaters kunnen aanvullend gebruikt worden (2 maal per dag), maar vervangen zeker niet het poetsen! Sommige mondwaters bevatten ook een ontsmettend middel (zoals bijvoorbeeld chloorhexidine, hexetidine)). Dit kan nuttig zijn om te gebruiken in geval van een mondinfectie. Maar gebruik ze niet te lang! Ze kunnen ter hoogte van glazuur en tandvullingen soms verkleuringen geven of een aanleiding vormen tot schimmelinfecties of smaakveranderingen. Het gebruik blijft om die reden best beperkt tot een week!
• Kies voor een goede tandpasta. Hierbij is vooral de hoeveelheid fluor in de tandenborstel van belang: